Bekir Sami KUNDUH


Türkiye Cumhuriyeti Ilk Disisleri Bakani
Türkiye Cumhuriyeti Ilk Disisleri Bakani

Bekir Sami Kunduh ilk TBMM hükümetinin, bu anlamda da Türkiye'nin, ilk disisleri bakani olma unvanini tasiyan siyaset adami ve diplomattir.


Kuzey Kafkasya'nin Osetya Bölgesi'nde 1865'de dogmus ve ayni yil Anadolu'ya göç etmis olup, Rus ordusunda General iken hemsehrileriyle birlikte Osmanli Devleti tarafina geçip, Türk ordusunda da Pasa'lik yapmis olan Musa Kunduh Pasa'nin ogludur. Galatasaray Lisesi 'ni bitirdikten sonra Paris'te Siyasal Bilgiler tahsilini tamamladi.

Petersburg Elçiligi'nde katiplikle baslayan memuriyeti Amasya Mutasarrifligi, Van, Trabzon, Bursa, Beyrut ve Halep Valilikleriyle devam etti. Mütareke öncesi son görevi Beyrut Valiligidir. Mustafa Kemal Pasa ve Rauf Bey'in çagrisi ile Anadolu'ya geçmis ve Sivas Kongresi 'nden itibaren Milli Mücadele'nin içinde yer almistir. Erzurum Kongresi sirasinda Sivas'ta olmasina ragmen Heyet-i Temsiliye üyesi seçilmistir.

Sivas Kongresi tarafindan da Heyet-i Temsiliye üyeligine seçilmistir. Sivas ve Amasya Çerkesleri üzerinde genis bir nüfuza sahip olan Bekir Sami Bey, tarihte Amasya Mülakati olarak bilinen ve Istanbul Hükümeti ile Anadolu Temsilcileri arasindaki ilk resmi görüsmede de Mustafa Kemal Pasa ve Rauf Bey ile birlikte hazir bulunmustur.

Heyet-i Temsiliye'nin Ankara'ya tasinmasindan sonra yapilmis olan son Osmanli Meclis-i Mebusan toplantisina Amasya Milletvekili olarak katilmis, bu Meclis'in Ingilizler tarafindan basilmasini takiben Ankara'ya dönüp TBMM'ne katilmistir.

TBMM bünyesinde olusturulan ilk Hükümet'in Disisleri Bakani olmustur. Bu sifatla Sovyetler Birligi'ne ve Londra Konferansi'na giden heyetlerin baskanligini yapmistir. Londra Konferansi sirasinda diyalog kurdugu, Ingiltere, Fransa ve Italya Disisleri Bakanlari ile özel birer anlasma parafe etmek suretiyle Malta'da tutuklu bulunan birçok degerli insanin sürgünden dönüp Milli Mücadeleye katilmasini amaçlamis ise de Ankara'nin onayini almadan yaptigi bu anlasmalar, Türkiye'nin hükümranlik haklarina aykiri görülmesi üzerine, 8 Mayis 1921'de Disisleri Bakanligi görevinden istifa etmistir.

Istifa öncesinde ve sonrasinda TBMM Genel Kurulu'nda heyet içinde yer alan diger yetkililerin, agir elestirilere ugramasi üzerine her türlü sorumlulugun kendisine ait oldugunu, hiçbir yetkilinin sorumlulugunun bulunmadigini, ifade ederek heyetinde görev alan insanlarin zarar görmesine engel olarak örnek bir davranis sergilemistir.

Alti dil bilen Bekir Sami Bey, Avrupa devletleri nezdinde itibari ve prestiji olan bir yöneticiydi. Bu yönünü iyi bilen Mustafa Kemal Pasa Meclis olurunu almadan da kendisini iki kez daha Avrupa'ya görevli olarak kulis için göndermistir. Bir taraftan Türkiye'nin bagimsizligi için çalisirken diger taraftan da Kafkasya'nin bagimsizligi için mücadele etmistir.

Londra'da 12 Subat-12 Mart 1921 tarihleri arasinda yapilan Ortadogu Konferansi'nda bu tezin savunuculugunu yapmistir. Istanbul'da kurulmus olan "Simali Kafkas Cemiyeti" ve "Simali Kafkas Göçmenleri Komitesi" gibi Kafkas göçmenlerinin sorunlariyla ilgili kuruluslarda görev yapmis olmasi nedeniyle Kafkas göçmen sorunlarini iyi bilir Sovyetler Birligi'ne yaptigi ziyaret sirasinda Osetya yetkilileri ile eski bir Oset soylusu olarak yapmis oldugu görüsmelerin mana ve mahiyetini bilmesi mümkün olmayan Doktor Riza Nur tarafindan haksiz olarak elestirilere muhatap kilinmistir.

TBMM'nin ilk dönemlerinde iki dönem Tokat Milletvekilligi yapmis ol