Hüseyin Rauf Orbay ( 27 Temmuz 1881, İstanbul - 16 Temmuz 1964, İstanbul), Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde, Kurtuluş Savaşı'nda ve Türkiye Cumhuriyeti döneminde önemli görevlerde bulunan Abhaz asilli, asker kökenli siyaset adamıdır. Kurtuluş Savaşı sırasında Mustafa Kemal Paşa ve Fevzi Paşa'dan sonra Türkiye'nin 3. Başbakanı olmuştur.
Mustafa Kemal Paşa'nın Meclis Başkanı olduğu Büyük Millet Meclisi'nde muhalif grubun lideridir. 1924-1925'te muhalif arkadaşları ile Kazım Karabekir başkanlığında Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nı kurmuştur. Tedavi için Viyana'ya gittiği sırada Mustafa Kemal'e suikast (İzmir suikastı) davasında idamla yargılanmıştır. 1933'de çıkan af kanunundan "...benim asla ve hiçbir suretle en ufak bir cürümle dahi suçlu olmadığım için, ilan edilen aftan katiller ve şakiler gibi faydalanmayı düşünmem mümkün değildir" diyerek istifade etmeyi reddetti. Eniştesinin 1935'te vefatı üzerine ailesinin ısrarıyla yurda döndü. Eski sürgün mahkumiyeti ile ilgili 12 Aralık 1940 tarihinde Milli Müdafaa Vekaleti aleyhine dava açtı. Gayesi, murur-u zaman bahanesiyle ele alınmayan mahkumiyetin haksızlığının tescil edilmesi idi. Askeri Temyiz Mahkemesi 23 Temmuz 1941 tarihli 1342 Esas sayılı kararı ile bunu tescil etti.
1939'da İnönü'nün ısrarıyla Kastamonu mebusluğu, 17 Kasım 1942'de İngiltere büyükelçiliği görevlerini kabul etmiş, 1944 yılında istifa ederek İstanbul'a dönmüştür.
Abhazya kökenli Bahriye Birinci Feriki (Oramiral) ve Ayan Meclisi azası Mehmet Muzaffer Paşa'nın oğludur. Annesi Rüveyde Hanım Girit eşrafındandır. Deniz Harp Okulu'nu 1899'da bitirip deniz kuvvetlerine katıldı. Amerika, İngiltere, Almanya gibi dönemin önemli ülkelerinde çeşitli dış görevlerde bulundu...
Askeri Yaşamı Trablusgarp ve Balkan Savaşları'na katılmış, deniz savaşlarındaki başarısı nedeniyle "Hamidiye Kahramanı" unvanını kazanmıştır: Hüseyin Rauf Orbay 1.Balkan Savaşı,zaten başka savaş yoktu sırasında Hamidiye Kruvazörü ile Karadeniz ve Akdeniz'de düzenlediği ani baskınlarda gösterdiği başarılardan dolayı, "Hamidiye Kahramanı" olarak tanınmıştır. Kıdemli Yüzbaşı Hüseyin Rauf Orbay komutasındaki Hamidiye Kruvazörü'nün Ege ve Akdeniz'de olağanüstü güç koşullarda icra etmiş olduğu yaklaşık yedi buçuk ay süren Akın Harekatı, Türk Deniz Kuvvetlerinin altın sayfalarından birisini teşkil ettiği gibi, Genel Deniz Harp Tarihi açısından da bu tür harekatın emsalsiz örnekleri arasında gösterilmektedir.[1] I. Dünya Savaşı'nda İran ve Irak'ta Osmanlı Teşkilat-ı Mahsusası'nın bir görevlisi olarak bulunmuştur. Bunun üzerine yarbay rütbesine yükselerek Deniz Kuvvetleri Kurmay Başkanlığı'na atanmıştır. İzzet Paşa kabinesinde Bahriye nazırlığı yapıp, Osmanlı Devleti'nin çöküş belgesi olan Mondros Mütarekesi'ni imzalamıştır.