Halid Ziya Usakligil, (d. 1866-ö. 23 Mayis 1945) Izmir'de hali ticareti ile taninmis Usak kökenli "Ussakizadeler" ailesinden olan Haci Halil Efendi’nin ogludur. Servet-i Fünun ve Cumhuriyet Dönemi yazarlarindandir.
Istanbul'da dogmustur. Ilk ögrenimini Istanbul Fatih Rüsdiye'sinde tamamlayan Halit Ziya, daha sonra ailesel nedenlerle orta ögrenimini Izmir Rüsdiyesi’nde tamamladi (1878). Halit Ziya, ideali olan hariciyecilik meslegine giremeyince rüsdiye ögretmeni oldu. Daha sonra bir süre Osmanli Bankasi’nda çalisti.
20 yasinda gazetelerde yazilari çikmis, daha sonra da roman denemelerine baslamistir. 1893'te 27 yasindayken Istanbul'a gelip Servet-i Fünun’a katilarak edebiyat çalismalarini arttiran Halit Ziya, Mesrutiyet’ten sonra bir süre Darülfünun Edebiyat Fakültesi’nde görev aldi. Cumhuriyet'in ilanindan sonra Son Posta gazetesinde yazilar yazmistir.
Halid Ziya Usakligil, Türk edebiyatinda Batili anlamda ilk romanlari yazan sanatçi olarak kabul edilir. Servet-i Fünun döneminde roman ve hikaye türünün en önemli ismidir. Eserlerinde realizm akminin etkisi görülür.
En ünlü öykülerinden biri olan Kar Yagarken öyküsünde anlattigi 'realizm' bunun bir örnegidir.
Dili süslü, sanatli ve agirdir. Dili basariyla kullanir. Alisilmistan farkli bir cümle düzeni vardir. Romanlarinda aydin kisileri anlatir.
"Mai ve Siyah" romanindaki Ahmet Cemil karakteri Servet-i Fünun sanatçisini temsil eder. Ruh tahlillerine önem verir. Kahramanlari yasadiklari çevreye uygun olarak anlatir. Romanlarinda yalniz Istanbul'u anlatan sanatçi, hikayelerinde Anadolu ve köy hayatina, kasabalardaki yasayisa yer vererek Istanbul disina çikmistir.
Usak'ta bir okula ismi verilmistir.
Atatürk'ün esi Latife Ussaki'nin amcasidir.
Eserleri
Roman
* Nemide
* Bir Ölünün Defteri
* Ferdi ve Sürekasi
* Mai ve Siyah
* Ask-i Memnu
* Kirik Hayatlar
Hikaye
* Bir Izdivacin Tarih-i Muasakasi
* Bir Muhtiranin Son Yapraklari
* Nakil (4 Cilt yerli ve yabanci öyküler)
* Bu Muydu
* Heyhat
* Küçük Fikralar (3 Cilt)
* Bir Yazin Tarihi
* Solgun Demet
* Bir Si’r-i Hayal
* Sepette Bulunmus
* Bir Hikaye-i Sevda
* Hepsinden Aci
* Onu Beklerken
* Aska Dair
* Ihtiyar Dost
* Kadin Pençesi
* Izmir Hikayesi
* Sefile
Hatira
* Kirk Yil
* Bir Aci Hikaye
* Saray ve Ötesi
Deneme
* Sanata Dair
Tiyatro
* Kabus, Füruzan, Fare